Langtang en herzien plan

Nepal, deel 2:
Langtang vallei en wijziging van plannen

Oh, ja voor we aan dag 3 beginnen eerst nog wat aanvulcorrecties op de eerdere verhalen. Om te beginnen hebben we in Kathmandu The Garden of Dreams bezocht: chrysanten, prachtige camelia's, heel oude varens, afrikaantjes, zeg maar gerust afrikanen, maar ook fraaie palmen en diverse kamerplanten die gewoon buiten stonden naast Frangipani en zacht rose bougainville. Een oase van rust, reinheid & in een hektische, chaotische en overwegend smerige stad. Ook bezochten we op Durbar Square het huis van de kumari.
En dan de correctie: de schreeuwende vogels 's nachts in Kathmandu waren in werkelijkheid zeer luide krekels...

Wo 25 okt
Zo, en dan nu dag 3. Een reis van K naar Syabru Besi: met de express bus duurt het plm 8 uur om die 120 km te overbruggen, maar wij hebben geluk: om 07.30 worden wij opgehaald door onze gids Bekh en de drager Dawa Tamang en dan staat er een jeep voor ons klaar. Je weet wel zo'n comfortabel Toyota-achtig ding, maar dan van indiase makelij, met daarin een keurige, zeer vaardige chauffeur en die klaart het klusje in krap 6 uur plus thee en lunch pauzes. Op geen enkel moment rijden we harder dan 60 km p/h en nooit langer dan 20 seconden boven de veertig. Het weggedrag is onordentelijk maar niet agressief en als er ingehaald moet worden ontstaat er ineens ruimte uit het niets.
Ongeveer 20 km is verhard, de rest is het ooit geweest, maar nu rijden we gemiddeld een halve meter lager. Butsen, kuilen, gaten, goten, keien, poelen en heel veel fijnstof zorgen voor een rit waarbij we stampen, slingeren, hobbelen en heen en weer geschud worden als lappen poppen. We stijgen van 1300 naar 2500m en dalen af naar 1450. Het landschap imponeert door de steilte, diepte van de dalen en de niet aflatende verwering door water en aardbevingen die zorgen voor indrukwekkende aardverschuivingen en steenlawines.
De lunch is heerlijk en we genieten van de mooie mensen met fraaie dracht (met name de vrouwen en kinderen dragen mooie, soms grappige hoedjes en doeken/rokken)
Oh, wat verlangen wij naar een rustige wandeldag met zuivere frisse lucht en eigen aandrijving! Goed, dat komt morgen.

Dan komen we aan en installeren ons in een guesthouse onder Tibetaanse leiding. Keurig schoon, maar uiterst sober: planken bed met dun schuimrubber matrasje, waar liggen op de zij resulteert in beurse schouders en heupen, zeurt P. We leggen het twee-persoons matras op de grond en het enkel matras er bovenop: prins op de erwt en die-hard ernaast.

We maken een wandelingetje naar het oude dorp aan de overkant van de rivier, maar van die karaktervolle oude gebouwen met houtsnijwerk, die we op de foto in de reisgids zagen, staat er nog maar eentje. De rest is ingestort en geruimd na de zware aardbevingen van 2015. Onderweg bij een politiepost worden we vriendelijk gesommeerd ons te melden en krijgen van de dienstdoende agent ieder een koekje aangeboden dat kwa vorm op een krakeling lijkt, maar steviger is en niet zoet. Hoe zeg je ook alweer dankjewel in het Nepalees? "Dandebhat" leren we later.

Vroeg naar bed, want morgen gaat het echt beginnen met 1000m stijgen op 1 dag.

Dag 4, do 26 okt
6.15 opstaan en die enorme tas inpakken en klaarzetten voor de drager. 7 uur ontbijt bestaande uit Tibetan bread with cheese en een bord havermout met muesli, gewoontegetrouw gedeeld. Het staat in de maag. We gaan op weg met een gevoel van gène dat die arme drager die hele vracht op zich moet nemen. Hij blijft vrolijk en lijkt het geen probleem te vinden.

Ietwat onzeker over de prestatie die we moeten leveren begeven wij ons op weg op deze mooie zonnige dag. We zien de wand voor ons opdoemen. Het is zo'n diepte als gisteren maar dan van onderaf gezien. Het loopt aardig goed en na een dikke twee uur wil Bekh al de lunchpauze inlassen, maar dat is ons te vroeg: het ontbijt staat nog als een huis. Maar niet veel later staan we ineens, in een dorp wat opnieuw wordt opgebouwd (Bhanjyangaon), naast een splinternieuw huis met een ondernemende jonge vrouw die met haar man overnieuw is begonnen na de aardbeving van 2015. Wat een energie en wat een doorzettingsvermogen. Het blijkt de laatste mogelijkheid voor een lunch dus we schuiven aan. Een simpele buitenkeuken met een prachtig fornuisje onder een zeil. En bliksemsnel wordt daar gekookt.
Lang rustend na de eerste inspannende klim van 600 meter, beginnen we vol energie aan de middagetappe van nog maar 400 m. Dit gaat lukken.
Maar dan blijkt dat we het zwaarste stuk - een niet aflatende steile klim van zo'n 600m - nu voor de kiezen krijgen. Want er is natuurlijk sprake van Nepali-flat: wat je eerst omhoog gaat en daarna weer omlaag, dat telt niet. Aan het eind van de dag ziet P eruit als een oud mannetje dat wankelend en schuifelend de berg op komt. Als dat maar goed gaat....
Na een prachtige wandeling komen we aan in Sherpagaon. Ook hier zijn de lodges bijna allemaal ingestort bij de aardbeving. De eigenaren zijn opnieuw begonnen. Er is geen electriciteit, en de enige stroom die er is, is zwakstroom op basis van zonne-energie. Telefoonbereik is er ook niet meer, en dus zeker geen wifi. We krijgen een kamer, met superuitzicht op de bergen en het dal. De wandjes zijn van hardboard, dus het is moeilijk vast te stellen of de snurkende gast in de kamer naast ons of een paar kamers verder slaapt. En de douche is ook een slimme vondst: een kamertje met open raam (buiten een graad of 5?) en daarin een koude kraan en een kraan met heet water. Eronder een emmer en een bucket. Dus eerst water van de gewenste temperatuur mengen in de emmer en dan over je heen gooien met de bucket, in de tochtige, koude ruimte. Toch is het heerlijk! En dan in de eetkamer gezelligheid, bij de houtkachel die af en toe ontploft als de druk te groot wordt, samen met o.a. een Duits gezin met hun 3 kinderen, van 6, 8 en 13. Ongelooflijk dat die deze heftige dag helemaal gelopen hebben!
Om 20.15 liggen we in bed....

Vr 27
6.15 op, 7 uur ontbijt en 8 uur vertrek.
Het is een prachtige wandeldag, door geheimzinnige bossen, met af en toe ongelooflijke uitzichten, en deels over met de hand(!) aangelegde trappen (en zoals we konden vaststellen zonder ook maar iets van handbescherming). We moeten een aantal enorme landslides oversteken, met de waarschuwing dat je snel moet doorlopen omdat er nog veel stenen vallen. De paar kleine nederzettingen die we passeren zijn ook grotendeels vernield.
In de nederzetting waar we willen overnachten (Ghoretabela) blijken twee van de drie guesthouses compleet ingestort en de derde heeft geen kamers meer: alleen de keuken en de eetkamer zijn gespaard gebleven.
We kunnen logeren in de lodge die ze iets verder hebben neergezet. Met een prachtig uitzicht in het zich hier openende dal.
In de verte van het dal zien we iets wat lijkt op een gletscher: het is de steenmassa die het dorp Langtang volledig heeft weggevaagd bij de aardbeving. Zelfs op deze afstand (3 a 4 uur lopen) is het niet te bevatten.
De dames die de scepter zwaaien in het guesthouse zijn Tamang.
De Tamang die hier voor een groot deel de bevolking vormen zien er uit als Tibetanen: de vrouwen met een soort grijzige overjurk en gekleurde sjerpen om hun middel en kleurige geweven rokken. De vrouwen hebben veelal ook erg mooie geborduurde hoedjes op.
We proberen een lokaal gerecht: een soort puree die gemaakt is van gemalen barley (rogge?) en heet water, met daarbij een pittige curry (met daarin ook capucijners) en de lokale pickle. Ieder huis maakt zijn eigen pickle en de variatie is groot. Soms zuurder, soms zeer pittig, en eigenlijk steeds heel smakelijk. Het is een smakelijk maal, en leuk om te proberen. We drinken het lokale sapje van de SeabuckThorn. Fris, beetje zurig. Het kost een fortuin: 250 rupees per glas. We drinken het warm. Ieder guesthouse dat het heeft spelt het anders. En onze gids kan niet aanwijzen van welke struik het precies geplukt wordt.
Bekh vertelt dat de regering 300.000 Nepalese rupees betaalt aan mensen die door de aardbeving hun huis zijn kwijt geraakt. Dat is een kleine € 3000. Zelfs hier lang niet genoeg om een huis of lodge helemaal nieuw te bouwen. En de rente op een
lening is momenteel 13%. Een paar jaar geleden was het zelfs 18%.
Dus in de streken die getroffen zijn door de aardbeving hebben de mensen het zwaar. Nog erger door het uitblijven van het toerisme: toeristen lijken nog bang na de aardbeving. Daardoor hebben de mensen ook veel minder inkomsten. Wat een ellende.
Om 19.45 liggen we in bed, onder een dik Nepalees dekbed waar je wel je eigen laken bij nodig hebt als je liever wat schoner beddengoed hebt...

Za 28 okt
We sliepen met de gordijnen open en kregen in de loop van de nacht steeds meer zicht op de indrukwekkende sterrenhemel doordat de bewolking optrok. Het wordt rond 6 uur licht, dus dan krijg je vanzelf zin om op te staan. Heel zachtjes voor P gezongen, om niemand verder wakker te maken: ook hier zijn die hardboarden wanden...
De lemonginger thee, met verse lemon en verse gember, drinken we in de keuken, bij het haardvuur waarop gekookt wordt en we bekijken de ongelofelijke efficiëntie waarmee de eigenaresse het ontbijt voor iedereen klaar maakt. 5 pannen tegelijk op de drie gaten in het oventje. Tandenpoetsen is buiten bij de non-stop stromende slang met bergwater. Douchen in de wc: door een bucket koud water over je heen te gooien, dat slaan wij vandaag maar eens over.
Tegen half 9 op pad.
Na 2 uur lopen en een theepauze komen we bij de naar beneden gestorte gletscher die het hele dorp Langtang verzwolgen heeft. Het is indrukwekkend. Niet meer dan 1 huis, dat net onder de rotswand staat, is blijven staan. Verder is er alleen nog een reusachtige berg met stenen, en een dikke laag gletscher die na 2,5 jaar nog aan het ontdooien is. Als we aan komen lopen blijkt het een pakket van wel 10 meter hoog! Met grotten van smeltend ijs, vallende stenen, en stenen in alle gradaties van grofheid tot fijnheid. En daar moeten we overheen om bij het nieuwe Langtang te komen, dat meteen weer in aanbouw is. We lunchen in het nieuwe Langtang. Nauwelijks hebben we besteld of de Duitse familie wandelt binnen. Met yak-kaas die ze onderweg van een vrouw hebben gekregen. Rokerig, tamelijk zout en zuur, en een beetje taai.
Het dal stijgt verder en aan het eind ontwaren we de besneeuwde reuzen waar we voor gekomen zijn. Het dal is wijd en er zijn weiden met koeien, yaks en mengvormen van de twee plus natuurlijk muilezels. Het is een simpele wereld, al beseffen dat het een hard bestaan is, ook als de natuur zich rustig houdt.

Dan zijn we ineens onverwachts te bestemder plaatse en treffen het: happy holidays hotel heeft kamers met badkamer en warme douche. We besluiten onmiddellijk te gaan douchen. Warm blijkt een relatief begrip: de linker kraan geeft ijskoud water en de rechter iets minder ijzig. We douchen heel snel en kruipen in de slaapzakken om weer op temperatuur te komen. Vanuit de slaapzak is er een vermakelijk uitzicht op ezels en yaks die niet doen wat van ze verwacht wordt, en de gevolgen die dat heeft.
We hebben een hoekkamer met uitzicht naar twee kanten op de hoge toppen, maar dat uitzicht slinkt snel door wolken die uit het dal omhoog komen. Onder de thee gaat het licht sneeuwen en dan trekken de wolken op en zien we prachtig besneeuwde wanden naar alle kanten.
We besluiten alle aanwezige gasten te trakteren op een drankje en P krijgt in prachtig Duits een aubade in canon-vorm. Lief.
Na het eten komt Bekh binnen met een echt lekkere chocoladetaart, voorzien van tekst en met een rechtopstaande zaklantaarn bij wijze van kaars. Iedereen smult mee, na nogmaals een happy birthday. Bekh heeft de taart door de hoteleigenaar laten bestellen bij de bakker in het dorp dat voor ons op 3 a 4 uur lopen ligt. Ze zijn hem 'even' komen brengen: voor hen is het 1,5 uur lopen...
De sneeuw zet door: kunnen we morgen verder?

Zo 29 Okt
De sneeuw heeft inderdaad doorgezet en we worden wakker in een zonbeschenen sneeuwlandschap. De pyramidale berg die A wil beklimmen (Tsergo ri, ruim 5000m) is nu helemaal besneeuwd en ziet er minder uitnodigend uit. De eigenaresse van onze lodge biedt aan twee kinderen van de duitse groep waar we nu al een paar dagen mee oplopen, op het paard te begeleiden. We gaan op weg en het loopt prima, maar de hoogte begint velen parten te spelen en we vorderen niet snel. We stoppen wat vaker om te rusten en wat te drinken. Het landschap opent zich verder en we krijgen schitterende uitzichten. Het wordt een relaxte wandeling.

Als we bij Het dorpje KyanJi aankomen lopen we meteen door naar het guesthouse dat het paard voor de kinderen heeft geleverd. We kiezen een hoekkamer met aan 2 kanten prachtig uitzicht, en door de zon overdag een heerlijke temperatuur. We vragen of er een douche is: jazeker, maar de buis is nu bevroren, zegt de uitbater. Even geduld, dan komt het goed. De lunch is buiten in de zon: voeten ijskoud, bovenlijf lekker warm. Het is de eeste keer dat er een telefoon is waarmee je naar het buitenland kunt bellen. Hij staat op een lezenaar buiten, en voor 200 rupees per minuut kun je bellen. We bezoeken de lokale bakery die heerlijke doordrukkoffie heeft en prachtige taarten. Zij zijn de leverancier van de chocoladetaart voor Pieters verjaardag, en ook vandaag zal er taart zijn want een francaise blijkt vandaag eveneens jarig te zijn. De eetkamer is knap fris en omdat de keuken buitenom bereikt moet worden is het eten ongeveer koud tegen de tijd dat het op tafel komt. En dan komt er nog een prachtige taart in hartvorm met opschrift en Annette, A's officiële naam, en de datum erop geschreven. We bewaren die voor het ontbijt van morgen. Maar vandaag wordt er een mooi duits verjaarslied gezongen.
Slapen blijft een probleem. De nachten duren lang als je om half 8 in bed ligt, en tot half 7, maar nauwelijks kunt slapen.

Ma 30 okt
We maken een wandeling naar de gletschers. Het gaat geleidelijk omhoog over oude morenes en je kunt zien hoe destijds twee gletschers samenvloeiden. Er zijn wildsporen in de sneeuw. P loopt niet lekker, duizelig en onzeker ter been, snel achter adem ondanks een zeer laag wandeltempo. De gids loopt voorop en achteraan de drager die ook is meegekomen, hoewel er niets te dragen is. Hij neemt P's tas, maar desondanks besluit P af te haken en samen met de drager terug te lopen. Hij is zeer zorgzaam en voorzichtig en P bijzonder opgelucht. A loopt door met de gids en loopt deels door de morene en tot op de top van de zijwand. Met uitzicht op een meer tbv hydropower. Als we even een appeltje schillen komt er een enorme lawine naar beneden. Beangstigend. 's Middags slapen we een lange dut na een lichte lunch. A heeft stevige hoofdpijn, wellicht van de koude wind. We besluiten het verblijf hier te bekorten en af te zien van de klimpartij naar Gosainkund en de Laurebina pass. In plaats daarvan kiezen we voor de Tamang heritage trail waar we veel goeds over horen, ook is het lager en is er veel meer te zien van de traditionele leefwijze. De dorpjes zijn daar nog in tact en het leven heeft nog zijn normale loop, terwijl bij de Langtang trek er eigenlijk bijna alleen nog guesthouses zijn.
We zouden wel onder de douche willen, maar dan komt de aap uit de mouw: in de douche is geen afvoerputje..! dus dat tatopani (warme water) was een fabeltje om de klandizie niet af te schrikken. De leidingen naar de wasbak op de gang zijn bevroren. De wc heeft alleen overdag een spoelbak. We zijn ons weer zeer bewust van de luxe thuis!
Bekh vertelde vandaag veel over het sociale systeem van de hindoes: ouders zorgen voor hun kinderen, indien nodig ook nog als ze getrouwd zijn en in de dertig. De kinderen zorgen als tegenprestatie voor de ouders als die oud zijn. Bij een trouwerij nodig je al je vrienden uit: dat kan makkelijk oplopen tot 600 man. En ook voor een begrafenis nodig je veel mensen uit om het leven van de overledene te vieren. Bekh is lid van een coöperatie die gezamenlijk zorgt voor een financiele bijdrage als je ziek bent: de eerste 4 maanden zonder rente en tot een maximum van 50.000 rupees. Je moet wel terugbetalen, maar zonder haast en betaalt een lage rente na die 4 maanden. Ieder lid van de coöperatie stort in de pot en dat wordt op de bank gezet. Gek genoeg tegen een lage rente van ca 2%, terwijl geld lenen tegen 13% gaat. Lid worden van de coöperatie gaat via toelating door de voorzitter en het leidinggevend comité.
Vannacht zullen de dragers van een andere groep in de eetkamer op de banken slapen. Wij slapen daar recht boven en tussen de planken kunnen we elkaar als het ware zien...: we zijn benieuwd naar de geluiden!

Di 31 okt
Niets gehoord van de dragers!
We maken een wandeling verder het dal omhoog richting Langshisa Kharka. Een redelijk breed dal en aan alle kanten omsloten door zevenduizenders. Prachtige uitzichten als resultaat. Deels gaat het over een puinwaaier, en verder 'Nepali flat'. We rusten bij Numthang Kharka: een zomerweide waar ook nu nog yaks, paarden en muildieren grazen. Na de lunch van een chapati met yak kaas en een hard gekookt ei, gaan P en Dawa (de drager) terug. A loopt met Bekh nog anderhalf uur verder tot vlak bij de hoge rand van de morene die de rivier afsluit. Na terugkomst gaan we (P en A) nog even koffie drinken bij Dorje bakery. We raken in gesprek met de eigenaar: over wat er gebeurt met een lichaam na de dood. De lama bepaalt op basis van allerlei gegevens (zoals geboortedatum, tijdstip van overlijden etc) of het lichaam in een grot wordt bijgeplaatst of wordt verbrand. De grotten die hiervoor gebruikt worden zijn vlakbij het dorp en deels vlakbij de gletscher.
De Langtang valley, van Lama Hotel tot Kyanjin Gompa, heeft 1 lama, die ook in de gemeenschap woont en een gezin kan hebben. Het Boeddhisme dat hier gepraktiseerd wordt is van de Nyingmapa orde. Na de dood komt de familie en vriendenkring eenmaal per week gedurende 6 weken bij elkaar om stil te staan bij het overlijden en rituelen uit te voeren. Na 6 weken is er een grote ceremonie waar ook minder nauw betrokken kennissen zoveel mogelijk naar toe komen. Bij die gelegenheid wordt afscheid genomen van de ziel van de overledene en kan die beginnen aan zijn volgende leven.
De eigenaar vertelt dat hij bij de aardbeving een 'small mother' en een 'big mother' heeft verloren in Langtang: small mother is de jongere zus van je moeder of schoonmoeder, en big mother is een oudere zus van je moeder of schoonmoeder. 2 tantes dus.
We gaan vroeg naar bed: het is een heldere nacht en dus ook ijzig koud. Eerst met kleren aan de slaapzak in en dan geleidelijk afpellen als je op temperatuur begint te komen. We slapen met onze mutsen op, omdat je hoofd anders te koud wordt!
's nachts bevriest de waterleiding steeds: geen water in de wasbak op de gang en doortrekken kan dan ook niet meer. Gewoon weer met een bucket uit de emmer.

Wo 1 nov
We beginnen aan de afdaling. Pieter voelt zich eigenlijk de hele week al niet fit en hopelijk wordt dat beter als we weer meer omlaag gaan. Een prachtige dag. Het landschap is als nieuw nu we het de andere kant op doorlopen. A heeft gezien dat er in Mundu, wat afgebogen van het pad, nog een paar oude huizen staan. Het zijn de enige nog overgebleven huizen in de hele vallei na de aardbeving. De huizen zijn honderden jaren oud. De zijwanden van steen, de gevels van hout, en met houtsnijwerk. We lopen erheen en worden op de koffie uitgenodigd binnen. Beneden wonen de beesten, en met de buitentrap omhoog kom je in het woonvertrek. Het is zwaar berookt, met een vuurplaatsje voor de warmte en het koken, en een gat in het dak voor de rook. Er staat een dubbelbed (in feite een brede plank met een tapijtje eroverheen), allerlei open kasten en zakken en dozen aan de wand, en een altaartje, zoals in ieder woonvertrek. We krijgen (poeder)koffie met verse warme yakmelk. De huiseigenaar heeft 10 yaks en naks (vrouwelijke yaks), waarvan meer dan de helft melk geeft. Hij woont in het huis met zijn tante en nog 2 huisgenoten. Er wonen inmiddels geen 20 dorpsbewoners meer in dit deel van het dorp. De tante haalt onder een grote kist die op het bij-altaar staat een paar grote zakken met reepjes gedroogde kaas tevoorschijn. Een bijproduct van het boter maken, wat ze zelf doen. De karnton etc staan in de hoek. De kaas smaakt lekker. Het wordt steeds gezelliger: langzamerhand komen er meer mensen bij het vuur zitten.
Na deze onderbreking gaan we verder, weer over de neergestorte gletscher die op het dorp Langtang is gevallen. Als we de gletscher over zijn eten we een heerlijke dal bhat als lunch: onbeperkt rijst, met groentecurry van aardappelen/bladgroente/bloemkool (soms met bonen of andere groente), een bakje met linzensoep om over de rijst te gieten, en pickles en papadum. We dalen naar 3000m en lopen het Rhododendron bos in met veel grote rotsblokken waarvan de meeste met mos begroeid goed geïntegreerd zijn in het bos. Sommige zijn recent en er is er eentje, zo groot als de tuinschuur, die lijkt te zijn tegengehouden door een rhodo, die weliswaar moest buigen, maar niet is gebarsten. We overnachten opnieuw in Ghore Tabela waar we op de heenreis ook sliepen. Met behulp van een emmer heet water (200 rupees) neemt A een bucket douche in de wc. Heerlijk dat dat hier weer even kan.

In het guesthouse verblijven ook twee jonge Nepalezen, die voor een constructiebedrijf werken en betrokken zijn bij de aanleg van een moderne brug over de rivier ter vervanging van de krakkemikkige houten brug die in het regenseizoen onbetrouwbaar is. Hierdoor wordt het mogelijk het wandelpad te verplaatsen naar de andere kant van de rivier, ten einde de gevaarlijke oversteek over de aktieve puinhelling te vermijden. De mannen komen uit Kathmandu en zijn dus drie dagen onderweg om op lokatie te komen. Een van hen haalt voor het eten een gecamoufleerde fles rum te voorschijn. Drank schijnt een groot probleem te zijn onder de Nepalezen. De spullen die nodig zijn voor het maken van de brug zijn met een helikopter bezorgd. Maximale draagkracht van de heli: 500 kg. Onderweg kwamen we dragers tegen met ieder een pak planken op hun rug van wel 80 kg pp....
Ook raken we in gesprek met een Engelsman die in Kathmandu was toen de aardbeving plaatsvond en waarover hij interessante details vertelt.

Do 2 nov
Ontbijt met een brandende kachel, dat gebeurt niet vaak. Het kost immers hout! We gaan op pad en nemen de oude houten brug, waar de nieuwe brug (zoals we gisteren vertelden) wordt aangelegd. Daarna een mooie wandeling met vergezichten op de Langtang Lirung en ook op het stuk berg waarvandaan de gletscher en ijs naar beneden zijn gestort op Langtang. Als de zon gaat schijnen door het bos met al zijn mossen wordt het sprookjesachtig. Die combinatie van majestueuze grootsheid en op kleine schaal opgebouwde biotopen, maken het hier zo bijzonder. Pieter loopt nog steeds niet makkelijk en vlot en dan valt hij ook nog, met schaafwonden op hoofd, armen en been tot gevolg. En een pijnlijke heup. Gelukkig niets ergers dan dat. Maar we besluiten opnieuw het plan aan te passen. Vandaag als het even kan naar Sherpagaon, morgen naar Brimthang en daar een rustdag. Daarna zien we verder of het toch Tamang Heritage Trail wordt of dat we de jeep naar Kathmandu nemen en nog een kleine week naar het tropische natuurpark in het zuiden zullen gaan om daar de tijgers, neushoorns etc te bewonderen. We kijken dus eerst even hoe het in de middag gaat naar Sherpagaon en dat blijkt te gaan. We logeren op een prachtige plek (Namaste Guesthouse) met het Nepalese uitzicht op de bergen dat zo uniek is en dat met niets te vergelijken is. En: hot bucket shower met uitzicht, en het allereerste Everest biertje, ook met uitzicht!

Vr 3 nov
We besluiten het plan drastisch om te gooien. We lopen nog, via Kanjing naar Brimthang en daarna, met eerst een rustdag, terug naar Kathmandu.
De wandeling is prachtig, we lopen heel rustig, maar het pad daalt snel. In Kanjing hebben we een prima dal bhat, binnen in de huiskamer omdat het buiten te zonnig is. Prachtige oude dames in Tibetaanse dracht en met superlange vlecht beheren de winkel en doen de afwas. Dit is het eerste dorp waar we weer telefoonbereik hebben. Maar wifi en internet is er ook hier niet.
Daarna een wandeling van anderhalf uur door een rijk gevarieerd vrij jong bos (er zijn niet veel woudreuzen). Als we in Brimthang aankomen 'moeten' we naar Lhasa homestay, op advies van de eigenaar van Namaste guesthouse in Sherpagaon. Het ligt mooi maar is onvoorstelbaar vies. De matrassen zitten onder de smurrie, lakens zijn vies, de keuken niet om aan te zien zo vies, en de kopjes stinken naar vieze lapjes. We besluiten toch te blijven omdat de jeep ons hier overmorgen op kleine afstand kan oppikken. Bovendien ligt het vlak naast de gompa en we kunnen voor het eerst onze telefoons etc weer opladen. En: er is een politieke bijeenkomst in het guesthouse waar we eigenlijk heen wilden: vanaf onze heuveltop is de politieke praat te volgen. Onze questhouse eigenaar gaat er aan de rand van de tuin goed voor zitten. Ook gezang en gedans zijn deel van het evenement. Later blijken er meer dan 100 gasten gegeten te hebben.
Dawa en Bekh bieden we een kwart fles Nepalese rum aan als borrel. Het is een vrij zoete donkere 42,3 % rum met een diepe smaak. Ze drinken het verdund met heet water en de fles gaat makkelijk leeg.
We bellen met Ramesh, de agent in Kathmandu, om een aangepast plan te maken. Morgen rustdag, zondag reizen met de jeep naar Kathmandu, maandag vrij in Kathmandu, dinsdag naar Chitwan park en Ramesh zal een alternatief plan maken voor de hele volgende week.
We eten onder andere brandnetelsoep, waarvoor de netels vers geplukt worden. Het koken ervan duurt behoorlijk lang en is een intensief proces omdat alle takjes helemaal zacht moeten zijn en er voortdurend geroerd moet worden. Tijdens het koken vallen we al bijna in slaap... de soep smaakt naar romige spinaziesoep en is niet verkeerd. Volgens Bekh is het heel gezond voor mensen met suikerziekte.

Za 4 nov
Om kwart over 6 horen we drie keer een lange, mooie blaas op een schelp van de gompa: het is de aankondiging dat het volle maan is en dan worden er boterlampjes aangestoken in de gomba en in het huisaltaar.
Overigens en niet onbelangrijk: Heel goed geslapen!
De kachel mag aan bij het ontbijt, maar de deur ervan blijft open omdat het hout te lang is. Kortom, we raken flink doorrookt.
Als het ontbijt bijna is gedaan gaat de baas aan de gang met een wierookbrander: keuken, eetkamer en alle ruimtes in huis worden onderhanden genomen. Heftig!
En dan komt er hulp: een man die niet lopen kan en op zijn kniën aan komt kruipen, komt de hele dag(!) zittend op de grond groente schoonmaken, die vervolgens gedroogd wordt en voor de winter als voorraad dient. Een hele oude dame die niet meer recht overeind kan staan en met stok komt aanschuifelen, gaat ernaast zitten en helpt. Ze krijgen wat te drinken en te eten. Een doofstomme man komt een fles raksi brengen. Een vorm van sociaal werk?
Een jongere dame komt alle beschikbare vaat wassen en de keuken en eetkamer poetsen: Bekh heeft de eigenaar erop aangesproken dat het echt te vies is en dat het zo niet kan. Een andere dame komt knoflook schillen en stampen. De koeien van de eigenaar lopen af en toe door de tuin en krijgen het groenteafval, net als de kippen en haan. Na het ontbijt doen we de was met een bakje warm water en in dit klimaat droogt het snel aan de lijn. De eigenaar heet Dorje Lama, wat niet betekent dat hij ook een lama is: er zijn vele kasten binnen de overkoepelende naam Lama.
Na wat lezen gaan we omlaag het dorpje in en bekijken het rurale leven. De van adobe gemaakte gebedsmolens die draaien op waterkracht, zijn nog de enige huisjes met leistenen daken. We eten bij het guesthouse beneden: Pema guesthouse. Gezellig met de 4-jarige dochter des huizes die Happy Birthday voor zichzelf zingt. Qua organisatie en netheid is het hier een stuk beter op orde en het blijkt dat we er wel terecht hadden gekund, want na de politieke bijeenkomst waren er maar twee gasten. Er is een hele ketel rijst over van die partijbijeenkomst en daar wordt nu een flinke hoeveelheid gist doorheen gemengd, dan gaat het in een kunststofzak, waar morgen nog oa water aan wordt toegevoegd en dan 3 maanden laten gisten. Daarna destilleren, en is wat de Nepali wijn noemen het resultaat.
Weer boven bekijken we de restanten van de gompa, met een aantal beelden, de boeken, boterkaarsen, grote trom, blaasschelpen, toeters etc.
De hele dag lopen er drie zandzakkensjouwers langs: ze worden per zak betaald. Het lijkt erop dat ze om een uur of 9 begonnen zijn, en 's avonds om 6 uur als het al donker is zijn ze nog steeds bezig. Zonder lampje, ondanks alle hoogteverschillen.
Om half 4 komen Bekh en Dawa met een levende zwarte kip het erf op: die gaat vanavond in de curry voor bij de feestelijke dal bhat en er wordt kippensoep van gemaakt. De haan laat het er niet bij zitten en loopt de eetkamer binnen waar ze in is verdwenen. Hij bespringt de kip nog als haar net de nek al is omgedraaid en er alleen nog stuiptrekkingen zijn. Onze kip van anderhalf kilo kost rond €20. In Kathmandu blijken de kippen een stuk goedkoper te kunnen zijn: maar dat is een variant op de plofkip. Die worden tegenwoordig ook per helikopter verspreid over andere gebieden en steeds vaker in de vriezer bewaard.
De koeien gaan na het verorberen van een bak groenteafval door het huis(!) naar hun wei...
Het is buitengewoon vermakelijk en leerzaam om zo'n dag op en rond het erf mee te maken.

Zo 5 nov
7 uur ontbijt en tassen ingepakt, en vóór 8 uur op pad, is het plan.
De jeep die ons oppikt aan de nieuwe weg naar Bimthang is gisteren vanuit Kathmandu gekomen om mensen naar de grens met Tibet te brengen, hier 2,5 uur lopen vandaan. Hij kan ons dus mooi mee terug nemen en heeft dan weer inkomsten voor de terugweg. De chauffeur heeft in Syabrubesi overnacht.
Het is mooi om te merken hoe de tamtam werkt: mensen in het dorp hier weten via via snel dat dit een optie is, en zo hoeft P niet eerst weer helemaal naar beneden te lopen naar Syabru. Al snel blijkt dat niet alleen wij 4-en getransporteerd zullen worden maar ook een hoop bagage uit het dorp die naar Kathmandu moet, een jonge vrouw uit het dorp die naar Dunche wil en een bewoner van LingLing (onderaan de berg) die terug wil naar zijn dorp. Het past allemaal. Maar er zijn geen veiligheidsgordels (en als ze er wel zijn gebruik je ze alleen als er een politiepost in de buurt is, en daarna vlug weer uit...), en de rechterachterband is een cover die bij het minste gasgeven doorslipt wegens gebrek aan profiel. Wij vragen aan Bekh of hij korting krijgt op de ritprijs, nu er extra vracht en passagiers meegaan. Neen geen korting en ook geen optie om nee te zeggen. Het is immers "hun" weg en de wagen rijdt toch, vinden zij.
Na een hartig ontbijt en nog wat wachten horen we dat de jeep er is. Ineens zet zich een hele karavaan in beweging en wij vrezen dat er nog meer vracht en passagiers mee moeten. Na 10 min lopen komen we aan de "weg". Het is bij het allereerste begin van aanleg gebleven: uitgehouwen uit de bergwand, en met bulldozer 'vlak' gemaakt, maar noch de wand, noch de weg zijn gestabiliseerd met als gevolg dat er veel kuilen en modderpoelen ontstaan naast grote brokken, en je nergens stabiel grip hebt en er dus laverend gereden moet worden. De haarspeldbochten zijn te kort voor de draaicirkel van de jeep en dan is het een kwestie van inschatten hoe dicht je langs de afgrond gaat alvorens te stoppen en dan volle kracht achteruit omhoog moet om bij te draaien. Bij die gelegenheden slaat het rechter achterwiel door met de stank van schroeiend rubber tot gevolg. "Movement without motion". Op zulke momenten vinden wij het een goed idee om uit te stappen en zo de wagen lichter te maken..., niet allen delen onze (prudente) mening.

Maar terug naar het opstappunt: daar staat een kleinere versie van de jeep die we op de heenweg hadden en met veel sporen van zwaar gebruik: de deuren moeten op slot, anders vliegen ze open, zoals onderweg een keer gebeurt met de achterdeur en met het brandstofdeurtje. Op de jeep ligt een hele vracht spullen die bestemd zijn voor de eigenaar van ons guesthouse en de karavaan mensen gaat aan de slag met het vullen van hun draagmanden. Op het dak blijven nog wat spullen die mee moeten naar Kathmandu en dan laden wij onze bagage in de auto en wordt er gesteggeld over wie waar moet zitten. Wij beslissen dat de twee magerste mensen voorin moeten en de langste man achterin bij de bagage. P&A + Bekh op de middenbank. Dan lijkt iedereen tevreden en vertrekken we richting de grote weg daar diep beneden in het dal.

Ergens onderweg tijdens de steile afdaling staat een vrouw op een rots te zwaaien. Ze smoest met de chauffeur en er wordt iets overhandigd - Bekh verstaat de lokale taal niet, maar weet wel dat onze chauffeur uit het dorpje iets verderop komt. We rijden verder, inclusief haarspeld perikelen (hoe lang blijft die cover nog op de band?) en als we een gehucht van 5 huizen naderen toetert de chauffeur onophoudelijk. Dan springt een man tevoorschijn en overhandigt de chauffeur het geld van de vrouw aan de man.
Een paar uur later gebeurt er weer zoiets: in een bocht komen we een open vrachtwagen tegen, met passagiers achterop. Er wordt geschreeuwd, de wagens stoppen en onze chauffeur overhandigt een brillenkoker met bril die hij speciaal voor die persoon bij zich had! We krijgen steeds meer sympathie voor dit systeem van elkaar helpen met kleine diensten. We blijken ook een soort postbode te zijn.

De rest van de weg gaat zoals de eerste dag, weliswaar met minder comfort, maar met als voordeel dat we nu stofmaskers dragen. Zelfs op de beste stukjes weg durven twee tegenliggers elkaar niet met volle vaart (50 kmph!) te passeren, want de kans dat op die plek de weg daadwerkelijk twee wagens breed is, is nihil. Soms millimeteren twee vrachtwagens of bussen langs elkaar heen. Agressie ontbreekt en als achteropkomend verkeer toetert omdat het wil inhalen, wordt er onmiddellijk ruimte gezocht en gevonden.

Tegen donker rijden we de buitenwijken van Kathmandu binnen, via een achterweggetje dat het oponthoud door constructie aan de "trunk-road" waar we inmiddels op reden, moet vermijden. Dat wil zeggen, we komen in een file terecht, want dit achterweggetje is werkelijk niet geschikt voor twee richtingverkeer van voertuigen groter dan VW busjes. Zodra er een prop ontstaat door twee bussen die langs elkaar heen millimeteren, vliegt een horde bromfietsen, scooters en motoren ons voorbij om het gat op te vullen. Als de zaak ontstopt is, vliegen de tweewielers als herauten vooruit om onze nadering bij de volgende prop aan te kondigen, waar wij met volle 10 kmph op af vliegen.

Als het helemaal donker is vallen de lichten van onze wagen uit. De dikke laag stof op de ruiten maakt dat tegenliggers met een beetje licht ons verblinden, en voetgangers, objecten en gaten aan de rand van de weg onzichtbaar worden. We stoppen in een bocht en de chauffeur gaat in de weer met draadjes en zekeringen - hij heeft er duidelijk verstand van, gelukkig. Toch lukt het alleen de clignoteurs in actie te krijgen en zo gaan wij zonder licht verder. Er wordt gebeld en uiteindelijk als we op de brede ringroad van Kathmandu zijn, stopt hij ineens naast een glanzend nieuwe Suzuki taxi en worden wij met bagage en al overgezet. In heerlijke luxe zoeven wij het laatste stukje door de stad naar ons guesthouse. De eigenaar van de jeep blijkt ook de eigenaar van de taxi en zo lijkt het erop dat een eenvoudige dorpeling uit een berggehucht in Kathmandu een bedrijfje aan het opbouwen is. Fraaie tekenen van vooruitgang!